Toerskiën & freeriden: Welke helm heb ik nodig?

Berggids aan het woord: Jef Verstraeten

Tijdens mijn gidsenopleiding viel het op dat meerdere instructeurs geen helm dragen tijdens wintersport. Een helm zou niet “cool” genoeg zijn of “wie een helm nodig heeft moet zeker een slechte skiër zijn”. Als de jongste van mijn lichting, en nog een laaglander ook, vergde het net te veel moed om me nog met helm te laten zien.

In mijn eerste winterseizoen als berggids begeleidde ik een groep Duitse jongeren in vergletsjerd terrein nabij de Franz-Senn-Hütte. Als jonge “coole” gids had ik geen helm mee, zoals ik had gezien bij mijn lesgevers. De eerste dag hadden de meesten een helm in de rugzak, en deze werd gedragen in de afdaling. Dag twee waren de meeste rugzakken niet meer met een helm uitgerust. Zodoende waren de hoofden tijdens de afdaling onbeschermd… door mijn slechte voorbeeld.

De volgende week was ik met een groepje Belgen op stap. Hier keerde het tij. Bij een gevaarlijke passage in de beklimming vroeg ik hen de helm op te zetten. Ik had er geen bij en dat voelde dom aan. De klanten maakten duidelijk dat ze niet verstonden waarom ik geen helm droeg tijdens de afdaling. Ik kon niets anders dan hen gelijk geven.

Amper een week later begeleidde ik een groep Nederlanders op een toerskiweek, met op de eerste dag freeriden in Ischgl. Eén van de klanten vroeg of hij een helm moest dragen. Ik heb het niet verplicht, maar door te zeggen dat ik er zelf één zou dragen, was zijn keuze snel gemaakt. Later die dag raakte hij met zijn hoofd een stevige tak, en kon hij in plaats van naar het ziekenhuis te moeten, dankzij zijn helm verder genieten van een weekje poedersneeuw.

Voordelen skihelm

Veiliger Het dragen van een skihelm vermindert het hoofdletselrisico met minstens 35%. Dat is dus 35% meer kans op skiplezier tot het einde van je verlof, als het tot een val of botsing komt waarbij je hoofd iets raakt!

Warmer Na een vermoeiende klim krijg je het snel koud, daar 10% van onze lichaamswarmte via ons hoofd verdwijnt, vind ik persoonlijk de combinatie muts+helm heel fijn.

Beter met een helm op voelt men zich zelfzekerder en beter beschermd bij het skiën. Daardoor geniet men meer.

De tegenargumenen ontkracht

“Ik ben een goeie skiër, dus ik heb geen helm nodig”

Ook op de skipistes maken eigen fouten en vallen maar liefst 8090% van de ski-accidenten uit. 10 à 15% van de ongevallen in de statistieken zijn botsingen.

Een anekdote van Dominik, een goede vriend en uitstekende gids die de Oostenrijkse opleiding van de ski instructeurs leidt, en zowat de beste skiër in het Stubaidal: tijdens de afdaling van de Zuckerhütl 3507 m, bleef hij met één van zijn ski’s in een steen hangen. Zonder verweer viel hij met zijn hoofd het dal in, gelukkig zonder letsels. Hij viel amper tien centimeter naast een grote steen in zachte diepsneeuw. Sindsdien draagt ook hij steeds een helm bij het toerskiën en freeriden.

“Helmen zijn niet cool.”

Dat is natuurlijk een non-discussie… Er zijn veel mooie en comfortabele helmen. Delen maar die foto’s met helm op!

“Met een helm op, zie ik minder.”

et is niet de helm die je kijk eventueel beperkt, het is mogelijks wel de skibril. Maar heeft die skibril een alternatief? Het dragen van een zonnebril heeft echter ook risico’s bij een val.

“De helm neemt plaats weg in mijn rugzak.”

Buiten aan elke rugzak neemt geen enkele helm plaats weg. Elke betere rugzakfabrikant levert modellen met helmnetje om het bevestigen te vergemakkelijken. Deze zijn ook voor weinig geld online te koop.

Soorten helmen

De klassieke skihelm kennen we allemaal. Deze helm is gemaakt om vallen en botsingen op te vangen. Dit wil zeggen dat ze verzachtend werken op de impact van sneeuw, ijs, of een ander hard object. De meeste skihelmen zijn redelijk zwaar omdat het gewicht bij alpiene skiën geen grote rol speelt. Opgelet: de skihelm is ontworpen om te beschermen tegen ernstige hoofdtrauma’s, maar letsels blijven altijd mogelijk. De bescherming tegen een whiplash is hier beperkt, maar een hersenschudding kan nog voorkomen.

Af en toe gebruiken toerskiërs klimhelmen. Ze zijn een pak lichter en nemen ook minder plaats in. Bij gecombineerde beklimmingen, waar je een aanloop hebt op ski’s en daarna bijvoorbeeld een graatbeklimming, geniet je van dit gewichtsvoordeel.

Een klimhelm is echter ontworpen om steenslag te absorberen. Nu worden er meer en meer klimhelmen als toerskishelm verkocht. Dit komt door de reglementering bij de toerskiwedstrijden. Bij deze “skimo”-wedstrijden moeten de atleten minstens een klimhelm opzetten.

Om hieraan tegemoet te komen heeft Petzl met een CE Testbureau de PCSR-001 testprocedure ontwikkeld. Hier worden helmen getest op hun vermogen om schokken op te vangen langs de zijkanten (en dus niet enkel van bovenaf zoals voor steenslag). Naast de standaard “top-and-side protection” test, controleert Petzl voor helmen zoals de Meteor of Sirocco, nog andere dingen. Wat juist getest wordt, wordt niet meegedeeld. Zeker is, dat de huidige klimhelm niet voldoet aan de strenge ski-norm EN 1077.

All in one: de ideale triathlonhelm

Er is een oplossing. Enkele buitensportmerken hebben intussen een helm op de markt gebracht die op drie normen getest zijn, namelijk die voor skiën, fietsen en klimmen.

• · Uvex             P1000
• · Salamon       MTN Lab
• · Movement    3 Tech

Als ik dan in het late voorjaar op mijn fiets door het Wildlahnertal tot aan de sneeuwgrens rijd, met mijn ski’s op de rugzak, en vervolgens met de vellen onder de skilatten een 1000 meter stijg, gevolgd door de beklimming van de 3476m hoge Olperer via de noordgraat, de grootste top van de Zillertaler Alpen, dan heb ik slechts één helm nodig.

Letsels vermijden, meer dan helmdracht

Het dragen van een helm maakt een verschil. Je tochtvoorbereiding en gekozen strategieën om letsels te vermijden zijn echter van nog groter belang! Tijdens je voorbereidingen en het uitvoeren van de skisport kan je op de volgende dingen letten.

Voorbereiding

Vanzelfsprekend zou moeten zijn dat je fysiek goed voorbereid bent. Ook in het vlakke Vlaanderen is dit mogelijk.

Stap 1 is het verhelpen van bestaande letsels. Pijn aan de knieën, heup of in andere gewrichten wordt door de belastingen op de ski’s meestal niet beter. De maanden voor een toerskivakantie kan je best samen met een kinesitherapeut aan je zwakke puntjes werken. Geef ook even de informatie door dat je wil gaan (toer)skiën, en dat je aan deze doelstelling wil werken...

Stap 2 is het daadwerkelijke fysieke trainen en oefenen. Specifieke vaardigheden zoals het instappen in je pin-binding en zelfs het ‘Spitzenkehren’ kan je thuis op je tapijt zelfs oefenen… of eens op een kunstsneeuwpiste. Fysieke fitheid verkrijg je door voldoende bewegen en sporten. Maar ook specifieke spierversterkende oefeningen zijn wenselijk.

Werk ook aan je skivaardigheden. Ik raad echt aan om vooraf een dagje in te skiën in een skigebied vooraleer je de “backcountry” ingaat. Ook enkele uurtjes met een goeie skileraar helpen daarbij. Ook ik als ski- en berggids ga nog jaarlijks enkele keren onder begeleiding werken aan mijn skitechniek. Ga je met een berggids op stap, vraag ook feedback op je skitechniek of misschien kan een goede skileraar aangeraden worden voor die dag vooraf?

“Met een helm op voel ik me zelfzeker en beter beschermd bij het skiën, waardoor ik er meer kan van genieten...”

Op locatie

Heb je eigen ski’s? Laat bij een jaarlijks skionderhoud dan zeker ook je binding opnieuw instellen. Kleine veranderingen in je lichaamsgewicht kunnen al een groot verschil maken in welke z-waarde er in je ski’s moet ingesteld worden. Of je nu huurt of bezit, wees steeds eerlijk over je skivaardigheden. Een fout ingestelde binding kan betekenen dat je ski’s niet snel genoeg lossen… met groot risico op kruisbandletsel of breuken.

Massa maal versnelling is kracht. Hoe sneller je dus skiet, hoe meer krachten zich bij een val ontwikkelen. Pas je snelheid aan je skivaardigheid aan. Ook andere variabelen niet vergeten zoals: steilte, sneeuwcondities, andere skiërs, en vergeet ook niet dat je na een lange klim of skidag niet meer zo fit bent als ’s ochtends om tien uur.

Last but not least, alcohol is taboe als je nog terug de latten op gaat. Elke hut heeft intussen 0% alcohol bier. En de zogenaamde Gipfelschnaps, de jenever op de top is iets voor oude Oostenrijkers met houten ski’s, wolhoed, kauwtabak en een snor. Op ski’s is iedereen zijn eigen BOB.

Bronnen: Faulhaber, Martin & Pocecco, Elena & Posch, Markus & Ruedl, Gerhard. (2020). Accidents during Mountain Hiking and Alpine Skiing – Epidemiological Data from the Austrian Alps Unfällebeim Bergwandern und Alpinskifahren – epidemiologische Daten aus den österreichischen Alpen. Deutsche Zeitschrift für Sportmedizin. 71. 293-299. 10.5960/dzsm.2020.465.

Jef Verstraeten, geboren in België, woont als sinds z'n veertiende in Oostenrijk. Hij maakte van de bergen zijn beroep en is naast internationaal gediplomeerd bergen skigids ook outdoor trainer en touroperator. Zijn aanbod vind je op berggids.be